Ùghdar: Steaphan

An nì as cudromaiche ri thuigsinn, ’s e nach eil ann gu bunaiteach ach dà dhòigh  air déiligeadh ri Covid-19 aig ìre nàiseanta.  Dà innleachd a tha ciallach, airidh air beachdachadh orra.  Agus gu bheil an dà innleachd seo gu tur an aghaidh a chéile.  Mar as motha a thathar a’ dèanamh adhartas leis an dàrna té, ’s ann nas motha a thathar a’ lùghdachadh a’ chothroim gum bi an té eile soirbheachail.

’S iad an dà innleachd seo, cuiridh mi na h-ainmean a leanas orra: stampadh às (SA) (elimination, tur mhùchadh) agus ion-dhìonachd sluaigh (IDS) (herd immunity, population immunity).  Nuair a chanas mi, chan e a-mhàin gu bheil an dà innleachd seo calg-dìreach an aghaidh a chéile, ach gu bheil e cudromach (mar a mhìnicheas mi nas fhaide air adhart), ge be dé a leanas tu, gun toirear gu buil i ann an ùine cho goirid ’s a ghabhas. Nuair a chanas mi sin, tuigidh tu cho deatamach ’s a tha e Riaghaltas a bhith againn a tha comasach air an suidheachadh a thuigsinn gu luath agus co-dhùnaidhean cruaidh, ciallach, ceart a dhèanamh ann an ùine fìor bheag.  Rud nach robh againn ann am Breatainn aig toiseach na bliadhna, oir bha Riaghaltas Downing Street fada ro thrang a’ cur Brexit an-sàs, agus le gnothaichean eile leithid gealladh-pòsaidh agus leanabh ùr aig Boris Johnson.

’S e an t-adhbhar gu bheil am bhìoras seo, Covid-19, air a bhith cho soirbheachail a’ sgapadh air feadh na Cruinne, gu bheil e air àite-milis a lorg eadar a bhith marbhtach, agus gun a bhith cho marbhtach nach aontaich daoine ri chéile gus cur às dha.  Oir tha cuid mhór de dhaoine, leithid Trump agus Bolsonaro agus a luchd-leantainn, a’ dol taobh ion-dhìonachd sluaigh, gu math tric gun a bhith buileach a’ tuigsinn na a tha an rathad seo a’ ciallachadh.  Agus aig an aon àm tha daoine eile, leithid Merkel agus Sturgeon, a’ strì airson a stampadh às, agus a’ feuchainn tarraing leotha daoine a tha caran fàbharach ach nach eil a’ tuigsinn cho cruaidh ’s a dhʼfheumas tu a bhith gus SA a thoirt gu buil.  Tha mise car deimhinn às, nam biodh Covid na bu mharbhtaiche, gu h-àraid nan robh e a’ marbhadh barrachd dhaoine òga, gum biodh a h-uile rud seachad a-nise.  Gum biomaid air a stampadh às mar a chaidh SARS agus MERS a stampadh às.  Agus bhiodh a h-uile duine nas fheàrr dheth – gu h-àraid daoine òga a tha air fulang cho mór bho phlàigh a’ Chovid, bliadhna d’am beatha air a ghoid bhuapa nuair a bu chòir dhaibh a bhith a’ siubhal ’s a’ measgachadh agus a’ cur eòlas air daoine òga eile.

Seo an seòrsa deilbh a tha romhainn nuair a tha taghadh cho cruaidh againn eadar dà innleachd a tha gu tur an aghaidh a chéile.

’S e a th’agam air a’ Y-axis, “Na’s fheàrr – Na’s miosa”, ach seòrsa cothlamadh de gach cothrom agus ana-cothrom, a thaobh eaconamaidh, slàinte agus a h-uile rud.

Ach có an innleachd a bu chòir dhuinn a thaghadh, IDS no SA?  Aig toiseach a’ Mhàirt, fad beagan sheachdainean prìseil, bha cuid de luchd-saidheans faisg air Riaghaltas Bhreatainn, daoine onarach leithid Vallance, Whittey agus Edmunds, a’ moladh IDS.  Tha iad air feuchainn ri tharraing air falbh bhuaithe sin bhon uair sin, ach ´’s e sin na bha iad ag ràdh aig toiseach a’ Mhàirt.  Chunnaic iad nach robh coltas sam bith ann aig an àm sin gum biodh an Riaghaltas deònach an glasadh-sluaigh a bhiodh a dhìth gus rathad SA a leantainn a thoirt a-steach, agus bha iad a’ tuigsinn, ma tha thu a’ dol a’ leantainn IDS, gu bheil e cudromach a bhith deimhnichte, misneachail m’a dhéidhinn, agus gu h-àraid a mhór-chuid den IDS a bhuannachd mus tigeadh am foghar agus an geamhradh agus ràith nam fliùthan oirnn.

Bha an Riaghaltas ro dheònach an “saidheans” seo a leantainn.  Chan e gun robh iad ag iarraidh seann-daoine a mharbhadh gus cosgaisean peinseinn a shàbhaladh, mar a tha cuid ag ràdh.  Chan eil mi a’ creidsinn sin. ’S e seann-daoine as motha a rinn bhòtadh airson Brexit agus Riaghaltas Johnson agus cha bhiodh iad miannach air an luchd-leantainn fhéin a mharbhadh.  ’S e dìreach nach robh iad ag iarraidh dad a dhèanamh, dad a b’urrainn càineadh a tharraing a-nuas air an cinn, agus bha iad a’ smaoineachadh gun robh IDS ʼna dheagh lethsgeul gun a bhith a’ dèanamh dad.  Cha robh iad a’ tuigsinn gun robh IDS fada nas cruaidhe ri leantainn na SA, gu bheil e a’ ciallachadh tòrr a bharrachd obair agus planaigeadh dhan Riaghaltas.  Fad sheachdainean aig toiseach a’ Mhàirt bha mi a’ feuchainn bruidhinn ri gach nàbaidh agus neach-dàimh a bha beagan aosta, a thoirt rabhadh dhaibh mu na bha a’ tighinn, a’ feuchainn ri toirt a-steach orra gum feumadh iad a bhith glaiste a-staigh fad trì mìosan, gun tighinn a-mach air toll dorais idir fhad ’s a bhiodh an galar a’ ruith tron a h-uile duine eile dhen t-sluagh agus tòrr dhiubh a’ fàs gu math bochd. Bha mi feuchainn cantail riutha, nam biodh duine òg san taigh a dhʼfheumadh dhol a-mach a dh’obair, gum feumadh an duine òg sin falbh a dh’fhuireach ann an ostail fad trì mìosan.  Air neo, gum feumadh an duine aosta falbh a dh’fhuireach còmhla ri piuthar no cuideigin.  Ged a bha an Riaghaltas a’ bruidhinn mu dhéidhinn ion-dhìonachd sluaigh a leantainn, cha robh iad a’ deisealachadh taighean-òsta no ostailean no dad sam bith airson daoine aosta no daoine òga.

’S e am pàipear saidheansail air 16 am Màrt le Neil Fergusson agus a sgioba aig Imperial College a dh’atharraich a h-uile rud.  Sheall Fergusson nach robh an taghadh a bha romhainn coltach ris a’ ghraf gu h-àrd, ach coltach ris a’ ghraf seo gu h-ìosal.

Seall Fergusson, le modailean matamataigeach agus coimpiutaireach, gun robh SA fada na b’ fheàrr na IDS.  Mar a thachras tric, bha e follaiseach an déidh làimh nach fheumadh tu matamataig agus coimpiutaireachd airson bun a’ ghnothaich a thuigsinn.  Chan fheumadh tu ach beagan àireamhachd shìmplidh.  ’S e bun a’ ghnothaich nach gabhadh IDS a thoirt gu buil ann an ùine ghoirid.  Ghabhadh SA a thoirt gu buil taobh a-staigh trì mìosan, mar a bha na Sìonaich air sealltainn, agus bhathar a’ smaoineachadh air an aon seòrsa ùine airson IDS.  Gus IDS a leantainn, bhathar a’ bruidhinn bho thoiseach a’ Mhàirt air flatten the curve agus protect the NHS.  Ach le beagan àireamhachd chìte, gus an NHS a bhith protected gu leòr, gus nach rachadh e fodha uile gu léir, gum feumadh an curve a bhith cho flattened agus gun toireadh e bliadhna no barrachd gus IDS a thoirt gu buil.  Agus fad na h-ùine sin dhʼfheumadh bacaidhean agus cuingealachaidhean troma a bhith air an t-sluagh.  Dhʼfheumadh daoine aosta agus daoine so-leònta a bhith glaiste fad na h-ùine sin, còmhla ri luchd-cùraim sam bith a bha riatanach dhaibh.  Ma bha sin a’ dol a bhith doirbh thar trì mìosan, bhiodh e do-dhèante thar bliadhna no bliadhna gu leth.

Sin an t-adhbhar gun do rinn an Riaghaltas U-turn agus gun do thòisich iad air glasadh-sluaigh sa RA air 23 dhen Mhàrt.  Cha bʼe deagh cheannardas a bh’ ann ge-tà, ach ceannardas bhon chùl.  Mun àm sin bha eagal cho mór air poball na dùthcha ʼs gun robh na sgoiltean fhéin agus na h-àiteachan-obrach a’ dùnadh, fiù ʼs mus tàinig an glasadh-sluaigh oifigeil.  Bha luchd-ionmhais a’ tuigsinn ghnothaichean na bʼfheàrr na bha an Riaghaltas.  Chaill an not 14% dʼa luach eadar 10 am Màrt agus 20 am Màrt (an taca ri 8.5% air an oidhche an déidh bhòt Brexit air 23 an t-Òg-mhios 2016), oir bha an luchd-ionmhais a’ tuigsinn an t-uabhas a bha a’ dol a thuiteam air Breatainn le bhith a’ leantainn IDS.  Chaidh a luach air ais suas an déidh don Riaghaltas an glasadh-sluaigh a thoirt a-steach, oir bha an luchd-ionmhais a’ tuigsinn gum bʼ e sin an rud ceart ri dhèanamh.

Dé cho dona ’s a bha an t-uabhas sin a’ dol a bhith, gun ghlasadh-sluaigh?  Thomhais an Riaghaltas, le bhith a’ leantainn IDS, gum biodh timcheall air cairteal millean duine a’ bàsachadh ann am Breatainn, a’ mhòr-chuid dhiubh ’nan daoine aosta agus so-leònta, agus bha iad deònach gabhail ri sin, chan ann air sgàth ʼs gu bheil iad neo-thruacanta, ach air sgàthʼs gun robh iad den bheachd nach biodh dol às aca.  Cha bʼ e rud beag a bhiodh ann an cairteal millean.  Chan e a-mhàin daoine a tha faisg air a’ bhàs co-dhiù a tha a’ bàsachadh le Covid, mar a tha Trump a’ dèanamh a-mach.  Chaidh tomhas a dhèanamh sna Stàitean Aonaichte gu bheil daoine a tha a’ bàsachadh le Covid a’ call mu thuaiream 13 bliadhna dʼam beatha.  Ach bha an sgeul fada na bu mhiosa na sin.  Bha an àireamh sin, cairteal millean, an crochadh ris an NHS a bhith ag obair.  Nan rachadh an NHS fodha, air sgàth an àireimh de dhʼeuslaintich, air sgàth cuid mhór de na dotairean agus nursaichean fhéin a bhith tinn, bhiodh an call fada na bu mhiosa. Bha am pàipear aig Fearghasdan a’ tomhas gum biodh mu leth mhillean a’ bàsachadh uile gu léir.  Daoine nach biodh cho aosta no so-leònta, daoine a bhiodh a’ call fada a bharrachd na 13 bliadhna d’ am beatha.  Agus bhiodh a’ mhór-chuid dhiubh a’ bàsachadh aig an taigh gun chùram, cuirp air na sràidean mar a bha ann an Eacuador.

Bha an glasadh-sluaigh gu math soirbheachail. Taobh a-staigh trì mìosan, bha na h-àireamhan sìos gu math ìosal.  Dìreach mar a bha an déidh trì mìosan ann am Wuhan, agus ann am Bhictòria an Astràilia.  Ach eu-coltach ri Wuhan, far an do theannaich na Sìonaich an glasadh-sluaigh na bu theinne nuair a bha e faisg air a dheireadh, eu-coltach ri Bhictòria far an tug iad gu buil e fo stiùireadh Daniel Andrews, eu-coltach ris a’ chomhairle bhon WHO gun a thighinn a-mach ro thràth às a’ ghlasadh-shluaigh, dé a rinn Riaghaltas Downing Street ach tòiseachadh air na bacaidhean a sgaoileadh fada ro thràth.

Air ais sa Chéitean agus san Òg-mhìos nuair a bha daoine a’ bruidhinn sna naidheachdan agus a’ deasbad an robh e a-nis “sàbhailte” a bhith a’ dèanamh siud no a’ dèanamh seo, am biodh e a-nis ceart gu leòr an gnìomhachas ud no gnìomhachas eile fhosgladh seach nach robh an NHS a-nis fo uallach, bha e pianail dhomh bhith ag éisteachd riutha.  Bha fhios agam nach robh ach aon cheist ann a bha cudromach.  An robh sinn ag amas air IDS, no an robh sinn ag amas air SA agus an uair sin bhiodh a h-uile rud sàbhailte – mar a tha ann an Sìona, Coirèa a Deas, Taiwan, Hong Kong, Bhiet-nam, Rìochachd nan Tàidh, Sealainn Nuadh, Astràilia.  Agus fiù ʼs Eilean Mhanainn.  Chaidh Eilean Mhanainn a bhualadh gu trom aig an toiseach leis a’ Chovid, ach stamp iad às e gu tur agus tha a h-uile rud air a bhith fosgailte a-rithist fad mhìosan.  Seiseanan ciùil agus buidhnean còmhraidh Mhanainnis a’ coinneachadh gu làn-sàbhailte sna taighean-seinnse.

Bha Keir Starmer a’ tuigsinn sin gu ìre.  Anns a’ Chéitean, ghairm e air Boris Johnson “to say what his strategy is for coming out of lockdown”.  Bha Nicola Sturgeon fada na bu shoilleire. Bha fhios aicese air an strategy a bha i fhéin ag iarraidh agus bʼ e sin elimination (SA).  Ach cha bʼurrainn do dh’Alba sin a dhèanamh ʼna h-aonar.  Bha i a’ dol a bhruidhinn ri Boris Johnson agus ri ceannardan nan Riaghaltasan tiomnaichte eile m’a dhéidhinn.  Cha dʼfhuair i éisteachd.  Bha Boris Johnson ag iarraidh bhith air thoiseach air càch ag éigheachd na deagh naidheachd gun robh “Britain is coming out of its great hibernation” agus gum biodh na “high streets bustling again”.  Gus gach dòchas a thaobh SA a chur gu bàs, thàinig an sgeama “Eat out to help out” far am biodh pàigheadh ann gus cuideachadh le an galar a sgapadh.

Bha na mearachdan a rinneadh san Òg-mhìos nuair a bha na h-àireamhan gu math ìosal na bu mhiosa na na mearachdan a chaidh a dhèanamh sa Ghearran agus sa Mhàrt nuair a bha na h-àireamhan ag éiridh gu luath.  Nan robh an Riaghaltas air gluasad gu luath agus gu làidir aig toiseach a’ Mhàirt nuair a bha e follaiseach dhaibh na bha a’ tachairt ann an Lombardia, bʼurrainn dhaibh, le cinnt, 40,000 bàs a sheachnadh.  Ach bha lethsgeul aca bhith dall agus slaodach.  Cha robh SARS air a bhith againn ann am Breatainn mar a bha aig Sìona agus Taiwan agus Hong Kong agus Bhiet-Nam agus cha robh iad an dùil rʼa leithid no deiseil air a shon.  Cha robh an lethsgeul sin aca san Òg-mhios.  Le trì seachdainean eile de ghlasadh-sluaigh, le bhith deiseil an uair sin le siostam deuchainn agus lorg (D&L), track and trace, fìor mhath, fìor éifeachdach, le bhith a’ dùnadh nan crìochan (.i. le siostam de chuarantain cruaidh daingeann mar a tha aig Astràilia), bha Breatainn air a bhith saor sàbhailte bhon ghalar bhon Iuchar air adhart, agus bhiodh gnìomhachas na h-aoigheachd agus a h-uile gnìomhachas eile air a bhith ag obair gun bhacaidhean.

Thuirt mi gun do rinn an Riaghaltas U-turn sa Mhàrt, ach an da-rìreabh ’s e a rinn iad ach L-turn.  Thionndaich iad air falbh bho IDS, ach cha do thionndaich iad gu ruige SA no gu dad sam bith eile agus tha sinn air a bhith ag allaban sa mheadhan gun treòir bhon uair sin.  Sin is adhbhar do bheil sinn san staing anns a bheil sinn a-nise agus an geamhradh a’ tighinn oirnn.

Tha daoine buailteach a bhith a’ togail na Suaine mar dhùthaich a dh’amais air IDS agus a tha air a bhith a’ dèanamh nas fheàrr na dùthchannan eile nach do dh’amais.  Thuirt an t-Suain, ceart gu leòr, aig toiseach a’ Mhàirt, mar a thuirt Breatainn, gun robh iad a’ dol a dh’amas air IDS.  Ach dha-rìreabh, cha robh an t-Suain no dùthaich sam bith eile ag amas gu prataigeach no gu h-innleachdail air IDS.  Nan robh innleachd air a bhith aca bho thùs, cha robh iad air am bhìoras a leigeil a-steach do na dachaighean cùraim agus na mìltean de dhaoine a chall.  Nan robh an t-Suain no Breatainn ag amas ann an da-rìreabh air IDS, bhiodh iad air campaichean samhraidh a chur air dòigh do mhilleanan de dhaoine òga, Covid camps far am biodh iad a’ gabhail a’ ghalair, far am biodh deagh chùram meadaigeach ri fhaighinn as t-samhradh nuair nach robh an NHS fo uallach. Agus an rud as cudromaiche, far am biodh iad fada air falbh bho sheann daoine agus daoine so-leònta.  Bhiodh cuid mhór de dhaoine òga a’ diùltadh a dhol ann.  Bhiodh cuid eile a’ fàs gu math tinn agus a’ toirt an Riaghaltais gu casaid sa chùirt.  Sin an rud a bha mi a’ ciallachadh nuair a thuirt mi gum biodh barrachd obrach agus deasachaidh deatamach bhon Riaghaltas nam biodh iad a’ leantainn IDS, seach nam biodh iad aʼ leantainn SA.  An da-rìreabh tha an t-Suain air a bhith a’ leantainn cùrsa a tha gu bunaiteach coltach ri dùthchannan eile.  Tha e fìor nach robh uiread de bhacaidhean laghail air a bhith air an t-sluagh agus a tha ann an dùthchannan eile, ach tha an sluagh fhéin air a bhith fìor mhath a’ cur bacaidhean orra fhéin.  Agus tha seirbheis shòisealta, seirbheis D&L fìor mhath aig an dùthaich agus a thog cuid mhór den chuideam bhuaipe.  A-nis bhon a tha na h-àireamhan air éiridh gu ìre far a bheil an t-seirbheis D&L a’ fàs sàraichte mar a tha sa Ghearmailt, bidh feum aig an t-Suain, tha mi an dùil, bacaidhean laghail a thoirt a-steach mar a tha ann an dùthchannan eile.

Chaill sinn cothrom fìor mhath SA a bhuannachadh san Òg-mhìos.  Sin mar bu chòir dhuinn déiligeadh ri Covid san àm a dh’fhalbh.  Ach tha sinn mar a tha sinn, agus tha sinn far a bheil sinn.  Ciamar am bu chòir dhuinn déiligeadh ris a’ Chovid san àm a tha romhainn?  Bu chòir dhuinn fhathast bhith ag amas air SA, chanainn-se, oir tha e fhathast tòrr nas fhasa na innleachd sam bith eile.  Ach chan eil mi ro dhòchasach a-nise.  Tha sinn ceithir mìosan air adhart, tha na h-àireamhan fada nas àirde na bha, agus tha an geamhradh oirnn.  Bu choma sin ach an rud as miosa, ʼs e gu bheil cuid mhór de dhaoine a’ cur an aghaidh agus a’ diùltadh gabhail ris na bacaidhean.  Feumaidh iad gabhail riutha an ceann beagan sheachdainean nuair a bhios na h-ospadalan a’ cur thairis, ach is dòcha gum bi e ro anmoch an uair sin.

Is dòcha gu bheil tèarmann eile ann a b’ urrainn dhuinn bhith ag amas air, ge-tà, seach air SA slàn; tèarmann nach eil cho math ri SA, ach a tha fada nas fheàrr na an sloc anns a bheil sinn a’ sleamhnadh an-dràsta; tèarmann far am bʼurrainn dhuinn fuireach gus am bi banachdach an aghaidh Chovid ri fhaighinn gu farsaing ann am meadhan na h-ath-bhliadhna.  ’S e sin tèarmainn sa bheil na h-àireamhan ìosal gu leòr agus sa bheil D&L comasach air a bhith ag obair gu h-éifeachdach gus na h-àireamhan a chumail ìosal.

Feuch mar a bha D&L ann an Alba cho soirbheachail a’ stampadh às an sgapadh a thòisich sna taighean-seinnse ann an Obar Dheathain aig toiseach an Lùnasdail, agus a’ stampadh às an sgapadh a thòisich ann am factaraidh ann an Coupar Angus aig deireadh an Lùnasdail.  A-nis tha na h-àireamhan cho àrd agus nach urrainn do D&L móran den chuideam a ghiùlan no cus feum a dhèanamh.  Chan urrainn, gus an téid na h-àireamhan a chur sìos a-rithist.  Chan eil air fhàgail againn an-dràsta ach na cuingleachaidhean agus bacaidhean.

Seo mar a tha sa Ghearmailt a-nis cuideachd.  Cha bʼ urrainn dhaibhsan am bhìoras a stampadh às agus SA a ruigsinn san Òg-mhios mar a bʼurrainn dhuinne nan robh sinn air a bhith glic.  Tha Breatainn ʼna eilean agus bhiodh e car furasta dhuinn na crìochan againn a dhìon agus am bhìoras a chumail a-mach.  Tha crìoch aig a’ Ghearmailt ri naoi dùthchannan eile.  Ach tha siostam D&L gu math éifeachdach aca a bha a’ cumail nan àireamhan ìosal.  A-nis, ge-tà, bhon a tha an siostam sin sàraichte, tha na h-àireamhan ag èirigh exponentially mar a tha ann an dùthchannan eile, agus chan eil de dhìon air fhàgail aca ach na bacaidhean.

—–

Seo ceist dhut anns an dealachadh  Tha thu ʼnad rìgh air dùthaich a tha ʼna eilean.  Tha Covid air faighinn a-steach dhan eilean agus chan eil siostam D&L deiseil agad. Tha luchd-saidheans ag innse dhut gu bheil mu 100 galar ùra gach latha am measg an t-sluaigh, sgapte air feadh an eilein, agus nas miosa buileach, gu bheil an àireamh a’ dùblachadh gach seachdain.  Tha an tidsear àireamhachd a bh’ agad sa bhun-sgoil ag innse dhut gu bheil sin a’ ciallachadh, an ceann deich seachdainean gum bi an galar aʼ tighinn air 102,400 duine ùra gach latha agus gum bi na h-ospadalan a’ dol fodha.  Tha an luchd-saidheans ag ràdh gum bʼ urrainn glasadh-sluaigh cruaidh san dùthaich gu léir na h-àireamhan a lughdachadh 50% ann an dà sheachdain.  Chan eil de dhʼairgead aig an dùthaich ach a-mhàin airson aon ghlasadh-sluaigh fad dà sheachdain.  Seo a’ cheist.  A bheil e nas fheàrr an glasadh-sluaigh sin a dhèanamh (A) aig an toiseach, nuair nach bi e a’ lughdachadh nan àireamhan ach glé bheag, bho 100 gu 50, air neo (B) aig an deireadh nuair a bhios na h-ospadalan a’ cur thairis agus nuair a bhiodh e a’ lughdachadh nan àireamhan bho 102,400 gu 51,200.

Ma thuirt thu (B), no ma bha feum agad fiù ʼs stad agus smaoineachadh m’a dheidhinn, tha sin a’ ciallachadh nach eil thu eòlach air mar a tha fàs exponential ag obrachadh.  Oir chan e a-mhàin gu bheil innleachd (A) nas fheàrr na (B), tha e fada nas fheàrr. Aig an deireadh, an ceann 12 seachdainean, cha bhi na h-àireamhan eadar-dhealaichte ann an (A) agus (B) – bidh iad aig 51,200 gach latha. Ach thairis air an ùine sin bidh na h-àireamhan fada nas ìsle fo (A) na fo (B).  An ceann dà sheachdain bidh (A) aig 50 agus (B) aig 400, agus bidh na h-àireamhan aig (A) aʼ fuireach 8 uiread nas ìsle na (A) sna seachdainean às déidh sin.  Uile gu léir, bidh an t-iomlan de na galaran, an tinneas agus na bàsan còrr is trì uiread nas ìsle fo (A) na fo (B).  Bidh uallach trì uiread nas ìsle air na h-ospadalan agus bidh barrachd ùine aca deisealachadh.  Is dòcha gum biodh eadhon ùine gu leòr agad sna trì seachdainean prìseil a bhuannaicheas tu gus siostam D&L a chur air dòigh a chumadh na h-àireamhan ìosal gu bràth.

An duilgheadas a thʼ ann, chan e obrachadh a-mach gu matamataigeach có an innleachd a bʼ fheàrr, ʼs e an innleachd sin a “reic” ris aʼ phoball.  Oir, mar a tha Angela Merkel bhochd a’ faighinn a-mach sa Ghearmailt, chan eil a’ mhór-chuid den phoball dha-rìreabh eòlach air mar a tha fàs exponential ag obrachadh, no fiù ʼs aʼ mhór-chuid de na buill-phàrlamaid. Tha e fada nas fhasa toirt air a’ phoball gabhail ri glasadh-sluaigh cruaidh nuair a bhios na h-ospadalan a’ cur thairis agus na cuirp a’ càrnadh sna sràidean, na tha nuair nach eil ach 100 galar gach latha falaichte an àiteigin anns an dùthaich.

—–

Tha e furasta Covid-19 a smachdachadh, mar a sheall na Sìonaich dhuinn.  Chan eil am bhìoras aʼ fuireach falaichte fad mhìosan agus bhliadhnaichean anns an t-siostam uisge sna togalaichean mar a tha legionnaires disease.  Chan eil e aʼ fuireach beò ann am biastagan a tha faisg oirnn mar a tha malaria a’ fuireach anns na cuileagan-ìneach.  Feumaidh am bhìoras aig Covid a bhith anns a’ bhodhaig aig cuideigin air neo bidh e gun éifeachd an ceann beagan uairean a thìde.  Chan eil e aʼ fuireach falaichte sa bhodhaig fad bhliadhnaichean mar a tha AIDS no a’ chaitheamh.  An ceann beagan sheachdainean bidh an duine air a bheil Covid marbh air neo fallain a-rithist (a thaobh sgapadh aʼ bhìorais co-dhiù).  Mura bheil na dùthchannan as beartaiche san t-saoghal leithid nan Stàitean Aonaichte agus dùthchannan na Roinn-Eòrpa comasach air innleachd a tharraing ri chéile agus am bhìoras seo a smachdachadh, dé an dòchas a thʼ againn a thaobh nan dùbhlanan fada nas motha agus nas dorra a tha romhainn, leithid Atharrachadh na Gnàth-shìde?

Leis an Dr. Caoimhín Ó Donnaíle